Вясеннi абрад. Як праводзяць «Юраўскі карагод»?

Адзін з найбольш цікавых вясенніх абрадаў на тэрыторыі сучаснай Беларусі – «Юраўскі карагод». У 2019 годзе ён нават быў уключаны ў спіс нематэрыяльнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА, якому патрэбна ахова з-за пагрозы знікнення. Сярод прычын – старэнне носьбітаў, тэндэнцыя з’язджання моладзі з вёскі і іншыя.

Абрад «Юраўскі карагод» раней меў распаўсюджанне ў шэрагу вёсак Палескага рэгіену. Аднак сёння цэнтрам буйнога святкавання найчасцей выступае невялічкая вёска Пагост у Жыткавіцкім раёне. Юр’еў дзень, які святкуюць 6 мая, па некаторых паданнях абазначае сапраўдны надыход вясны. Святы Георгі, якога ў народзе называлі Юр’я, быў заступнікам хатніх жывёлаў і сельскай гаспадаркі. Лічылася, што ён меў ключы, якімі замыкаў зіму і адмыкаў вясну: выпускаў цяпло, расіцу.

Юр’я, устань рана, паязджай у поле,
Адмыкай зямліцу, выпускай расіцу.
На цёплае лета, на буйное жыта,
На полі снапамі, да свірна вазамі.

Складаецца абрад з дзвюх частак. Спачатку ва ўнутраным двары асобнай сялянскай гаспадаркі з хлява пасля зімы першы раз выводзяць скаціну. Другая ж частка ўключае выпечку і раздачу рытуальнага хлеба-каравая (яго часта называюць «карагод»), шэсце вяскоўцаў на веснавое поле, пры якім па дарозе праходзяць праз сімвалічныя «вароты з ручнікоў». Першым нясуць шануемы вобраз Маці Божай, за ім – каравай-«карагод» у руках «ваяводы». Потым ідуць васьміканцовая зорка і зялёны фартух, замацаваны на драўляных граблях. Усе гэтыя сімвалы давяраюць толькі мужчынам. У полі з просьбай пра будучы ўраджай у зямлю закопваюць акраец чорнага ахвярнага хлеба з мукі мінулага ўраджаю: яго абвязваюць сімвалічнай чырвонай стужкай, каб збожжа ўрадзілася шмат.

Кликание весны. На какие праздники поют веснянки? Подробнее

Карагод, карагод, цябе нараджаем,
Ой, венца, венца, зялёный бярвенца.
Урадзі, Божа, жыта на новае лета,
Ой, венца, венца, зялёный бярвенца.

***

Карагод уецца,
там жыта ўдаецца.
А дзе не бывае,
там жыта ўлягае.

Далей пачынаецца ўжо гучнае дзейства: усе водзяць карагоды «па сонцы» вакол сімвалаў абраду, спяваюць старадаўнія веснавыя песні. Каравай тройчы ўзнімаюць да неба, а зялёны фартух мяняюць на чырвоны. Пасля ўсе вяртаюцца ў вёску. Святочная працэсія затрымліваецца ля дамоў, дзе з дазволу гаспадароў удзельнікі абраду водзяць карагод. А за пажаданні добрага здароўя і дабрабыту гаспадары дзякуюць святочнымі пачастункамі.