ДЗЕЦI ВАЙНЫ. Из писем читателей АиФ

В своих письмах в редакцию читатели делятся своими воспоминаниями.

Пачну з асабістага: я - сёмае дзіця бацькоў, апроч мяне ў сям’і было пяцёра сясцёр і брат. На жаль, я, хаця быў апошнім, маладзейшым, цяпер аказаўся самым старэйшым. У 1947 годзе – першы клас Мілашоўскай сямігодкі. У 1957-м – дзесяты клас Павяцкай СШ. 1957-59 гг. – Гродзенскае культасветвучылішча. 1960-63 гг. – служба ў Савецкай арміі і групе савецкіх войск у Германіі (г. Веймар, Бухенвальд). 1965-70 гг. – Смаленскі педінстытут, гістарычны факультэт завочна. Настаўнік гісторыі, фізкультуры. Два сыны, чатыры ўнукі, тры праўнукі.

Загадкі памяці

Памяць чалавека таіць у сабе многія невытлумачальныя загадкі. Бывае, асабліва з узростам, некаторыя падзеі мінулага тыдня або нават дня ўспомніць цяжка. А многія нязначныя выпадкі, эпізоды далёкіх часоў помняцца з падрабязнасцямі, дэталёва, не гаворачы пра тыя, з якімі сутыкаўся нават у далёкім дзяцінстве. Са мной нядаўна здарыўся не вельмі смешны (для мяне) выпадак. У пачатку лютага я трапіў у бальніцу горада Полацка для правядзення аперацыi. Палата на 6 ложкаў, і ўсе альбо пасля аперацыі, альбо чакаюць яе. У першую ноч я прачнуўся апоўначы, адкрыў вочы і на сцяне супраць вакна ўбачыў барвовае зарава, якое нібы рухалася. Ціха падыйшоў да вакна, каб разгледзець. Сусед, даволі малады чалавек, параіў класціся спаць, а не лазіць пад вокнамі. Раніцай я растлумачыў, што спужаўся, бо прыняў зарава за пажар. Усе пасмяяліся і сказалі, што гэта быў водсвет ад цяплічнай гаспадаркі. Смешна? А мне ноччу было не да смеху. Падобныя заравы, толькі больш жудасныя, страшэнныя, нам, дзецям вайны, давялося наяве назіраць многія ночы 1943 года. 

…Фашысты праводзілі аперацыю «Снежны баль». У выніку Дрыса, Бігосава, Росіца, Асвея, Расоны знішчаліся дашчэнту з жыхарамі, а рэштку тых, хто застаўся ў жывых, зганялі ў канцлагеры ў Латвію. Мая мама, вечны спакой яе душы, неаднаразова выводзіла мяне з братам на ўзгорак, паказвала заравы на ўсходзе. Наша вёска Мілашова Мёрскага раёна была ў 10-15 км ад тых раёнаў Задзвіння. «Глядзіце, дзеткі, там немцы паляць хаты». «А дзе ж людзям спаць? – пытаўся брат. «Людзей і дзетак кідаюць у агонь фашысты». Такія «экскурсіі» глыбока ўрэзаліся на ўсё жыццё ў дзіцячую памяць, а мне ўжо 85.

Памяти любимого деда. Из писем читателей "АиФ" Подробнее

Неспакойны ліпень 44-га

Пачатак вайны я не памятаю. Вядома, што баёў у нашым рэгіёне не было, а вось ліпень 44-га аказаўся неспакойным для мірнага насельніцтва. Немцы адступалі не толькі разрозненымі групамі, але і цэлымі рэгулярнымі падраздзяленнямі. З усходняга боку Мілашова пралягалі дзве шасейныя дарогі: тракт Мёры – Друя і бальшак Друя – Дрыса (Верхнядзвінск). Гэтыя дарогі выкарыстоўваліся і адступаючымі немцамі, і наступаючымі савецкімі падраздзяленнямі. У невялічкім лясочку Пушулаты былі абсталяваны зенітныя батарэі, якія сваім агнём закрывалі курс фашысцкім бамбардзіроўшчыкам рухацца на дапамогу акружаным у раёне Полацка часцям. Самалёты вымушаны былі ці мяняць курс, ці разгружацца ў любым месцы.

Наш бацька, удзельнік Першай сусветнай і Грамадзянскай войнаў, меў вопыт у будаўніцтве ўкрыццяў. На беразе возера выкапаў два даволі ўмяшчальныя (сям’я ў дзевяць асоб) акопы-бліндажы, зрабіўшы накат з бярвён, дошак. Мы, дзеці, накрывалі дзярновымі плітамі, маскавалі трыснягом і глінай дахі.

Пры гуле самалётаў і разрывах снарадаў сям’я займала гэтыя сховішчы. Сярод старэйшых ішлі размовы аб магчымасці пры небяспецы бегчы ў Рудакі, вёску, дзе жылі маміны браты. Яна знаходзілася за невялічкім лесам у 5 км ад Мілашова.

Праз пэўны час работа зенітак і гул самалётаў вельмі актывізаваліся. Фашысты скінулі на Мілашова некалькі дзясяткаў «зажыгалак» і адну вялікай моцнасці фугасную бомбу. Запалалі 4 хаты з гаспадарчымі пабудовамі. Я вельмі спалохаўся і рвануў з бліндажа ў напрамку Рудакоў. Дарогу я ведаў, з мамай хадзіў у госці. Надвор’е было сонечнае, але страшэннае полымя, дым і нейкія ўзрывы падганялі мяне. На панадворку нашай хаты, усеянай бітым шклом, я азірнуўся і ўбачыў, як за мной бяжыць старэйшая сястра Вераніка, і палічыў, што ўсе будуць бегчы. Сястра бегла хутчэй за мяне і здолела дагнаць і вярнуць мяне ў сям’ю. Савецкія салдаты на наступны дзень пераканалі бацькоў не пакідаць надзейнага сховішча, нікуды не ўцякаць, бо гэта небяспечна…

Альфрэд Францавіч Тычко, аг. Ідоўта, Мёрскі раён